Op deze pagina
Er is enorm veel te vertellen over de hoofdstad van Japan. Tegenwoordig is dat Tokyo, maar ook Kyoto en Nara waren het ooit. De bestuurlijke structuur van Tokyo zit trouwens behoorlijk ingewikkeld in elkaar. Dat zorgt ervoor dat Tokyo geen stad is en bovendien slechts impliciet de hoofdstad is.
Tokyo is de hoofdstad van Japan. Dat heb ik vroeger bij aardrijkskunde geleerd en waarom zou ik daaraan twijfelen? Nou… het schijnt dus niet expliciet in de Japanse wet te staan dat Tokyo de hoofdstad van Japan is!
Het mag dan wellicht niet expliciet geregeld zijn, Tokyo is impliciet hoe dan ook de hoofdstad van Japan. En het is een stad waar je U tegen zegt! Alhoewel… stad…
Tokyo is niet alleen niet de hoofdstad van Japan (in de expliciete zin van het woord), het is ook officieel helemaal geen stad!
Goed, dat Tokyo wettelijk wellicht expliciet niet de hoofdstad van Japan is, dat is een bureaucratisch ding. Maar dat het helemaal geen stad is, waar slaat dat op?
Nou kijk, vroeger was er een stad die Tokyo heette. De stad Tokyo besloeg een groot gedeelte van de gelijknamige prefectuur Tokyo. Deze stad had een stadsbestuur en een burgemeester, een stadhuis en een stadsgrens. Tot 1 juli 1943. Op die datum fuseerde de stad met de prefectuur.
Ook voor 1 juli 1943 was Tokyo al een beetje een vreemde eend in de bijt van steden. De gouverneur van de prefectuur was namelijk ook de burgemeester van de stad Tokyo. En het stadsbestuur van de hoofdstad bestond eigenlijk uit een aantal verschillende gemeenteraden. Iedere wijk van de stad Tokyo had een eigen gemeenteraad en relatief veel legislatieve vrijheden. De stad was eigenlijk een loze bestuurlijke laag.
Met de fusie van de stad met de prefectuur werd dus eigenlijk alleen die loze laag verwijderd. Bestuurlijk veranderde er niet zoveel. De wijken waren er nog steeds en hadden nog steeds allemaal een eigen gemeenteraad. De gouverneur stond daar nog steeds boven. Alleen… de stad was er niet meer.
Bestuurlijk zit Japan überhaupt raar in elkaar. Veel bestuurlijke principes stammen uit de tijd van leenheren en shoguns. Principes ontwikkeld door Japanse breinen zonder enige invloed van buitenaf. Japan was tenslotte afgesloten van de rest van de wereld van 1603 tot 1868. Nadien zijn daar ideeën van buitenaf aan toegevoegd. Dit zorgt soms voor situaties die zelfs de Japanners niet uit kunnen leggen.
Maar laat je niet afleiden hoor. Tokyo mag dan officieel geen stad zijn en slechts impliciet de hoofdstad van Japan. Het is een machtige stad om te zijn. Ik kan dus alleen maar aanraden: ga en ervaar Tokyo!
Tokyo, de stad
Er is na de fusie van 1943 wel nog wat geschoven met de wijken. De stad Tokyo had oorspronkelijk 35 wijken. In 1947 waren alle herindelingen gedaan en bleven er 23 wijken over.
Wat we tegenwoordig Tokyo noemen verwijst meestal naar deze 23 wijken. Iedere wijk heeft het statuut van een stad en valt bestuurlijk gezien rechtstreeks onder de prefectuur Tokyo.
Behalve de 23 wijken bestaat de prefectuur Tokyo uit 25 grote, 5 kleine steden en 8 dorpen. In totaal wonen er in de prefectuur 13,9 miljoen mensen (2019).
Tokyo, de metropool
De metropool Tokyo is veel groter dan de prefectuur. De stedelijke agglomeratie rond Tokyo is zo goed als ingelijfd in het hoofdstedelijk gewest. Grote delen van de prefecturen Kanagawa, Saitama en Chiba zitten zo ontzettend vast aan Tokyo dat een grens trekken erg lastig is.
Dit gebied, zeg maar Groot-Tokyo, is de op één na grootste stedelijke agglomeratie ter wereld. In deze metropool wonen maar liefst 39 miljoen mensen. En dat op een oppervlak van pak ‘m beet Vlaanderen.
Een dorp overigens vergeleken met dé grootste metropool ter wereld. In Guanghzhou, China, wonen een slordige 65 miljoen mensen.
Hoofdstad Japan vroeger en nu
Tokyo is niet alleen de grootste stad van Japan, het is ook een van de grootste steden ter wereld (afhankelijk van welke buitenwijken je allemaal wel en niet mee telt). De stad is echter pas sinds 1868 hoofdstad van Japan. Ook onder andere Kyoto en Nara hebben een tijdje die titel gehad.
Tokyo, hoofdstad van Japan sinds 1868
Tokyo was niet altijd een miljoenenstad en is het ook niet altijd de hoofdstad van Japan geweest. Tokyo is zelfs niet altijd Tokyo geweest.
Zo’n 5.000 jaar geleden ontstond aan de mond van de rivier Hira een dorpje. Het Japanse woord voor rivier is kawa en het Japanse woord voor dorpje is mura. Het dorpje heette dus Hirakawa-mura.
Ruim 4.000 jaar ging men er zijn gang, totdat in de 12de eeuw de militaire gouverneur van de Kanto provincie besloot er zijn kasteel te bouwen. De beste man heette Edo Shigenaga, en zelfingenomen als hij was noemde hij zijn kasteel Edo-juku.
In de eeuwen daarop groeide het stadje rond Kasteel Edo-juku en kreeg de naam Edo. Maar de hoofdstad van Japan was het bij lange na niet.
In 1590 nam Tokugawa Ieyasu zijn intrek in Edo-juku. 13 jaar later, in 1603 werd Tokugawa de eerste shogun van een nieuw en verenigd Japan. Een Japan dat tot die tijd verdeeld geweest was onder met elkaar kibbelende landheren. Dat zorgde regelmatig voor escalaties van militaire proporties.
Tokugawa had een plan om daar voor eens en voor altijd een punt achter te zetten. En dat lukte. En zo werd Edo de de facto hoofdstad van Japan. Tot 1868 heerste de Tokugawa familie over Japan. Het land was succesvol verenigd, maar tegelijkertijd volledig afgesloten geraakt van de buitenwereld.
Amerika had besloten dat ze graag handel wilden drijven met Japan en stuurde Kapitein Perry op pad met de opdracht een voet binnen de deur te krijgen. Dat ging uiteraard niet van harte, maar uiteindelijk opende Japan in 1868 haar deuren. De Tokugawa familie droeg na bijna 300 jaar de macht over aan de keizer, die al die tijd in Kyoto had gewoond.
Kyoto was officieel nog de hoofdstad van Japan, volgens de keizerlijke hofhouding althans. Die zagen echter ook wel in dat Edo tijdens de heerschappij van de Tokugawa familie uitgegroeid was tot het bestuurlijke centrum van het land. Zodoende verhuisde de keizer dus naar Edo.
Kyoto, hoofdstad van Japan van 794 tot 1868
Tokyo is dus pas sinds 1868 officieel de hoofdstad. Officieus begon het eigenlijk al in 1603, maar laat het nou officieel zo zijn dat de hoofdstad is daar waar de keizer woont. En tot 1868 was dat dus Kyoto.
Hierboven last je al dat 京 het Japanse teken voor hoofdstad is. Dan zal het je dus niets verbazen dat ook in Kyoto dat teken te vinden is: 京都.
Duizenden jaren eerder woonden er al mensen in het gebied. De stad ligt in een kom aan drie kanten omsloten door bergen. De bodem van de kom is relatief uitgestrekt en vlak. De bergen zorgden voor enige bescherming van de elementen terwijl de vlakke grond uitstekend geschikt bleek voor landbouw. De riviertjes die vanuit de bergen naar beneden kabbelden zorgden bovendien voor voldoende natuurlijke irrigatie.
Over hoe en wanneer precies de eerste mensen hier neerstreken is weinig bekend. Eigenlijk weten we pas vanaf ongeveer de 6de eeuw voor Christus wat er zich zoal afspeelde in Kyoto. Toen werd Shimogamo Jinja gebouwd, een van de oudste Shinto schrijnen van Japan.
Tegen het einde van de 8ste eeuw, Nara was op dat moment de hoofdstad, begon Keizer Kanmu zich te ergeren aan de steeds groter wordende bemoeienis van Boeddhistische geestelijken met zijn regering. Om de Boeddhisten een loer te draaien besloot hij zijn regering te verhuizen. In 784 vestigde hij zijn regering in Nagaoka-kyo, een stadje ten zuidwesten van het huidige Kyoto. De officiële reden was dat daar beter transport routes waren dan in Nara, met name de rivier.
Na een paar jaar bleek dat de rivier toch wel behoorlijk vaak overstroomde, dus ging Kanmu opnieuw op zoek. Pak ‘m beetje 10 kilometer stroomopwaarts vond hij de perfecte plek, waar hij in 794 heen trok. Het stadje heette toen uiteraard nog geen Kyoto, maar moest wel een hoofdstad-waardige naam hebben. Keizer Kanmu koos voor Heian-kyo (平安京), Hoofdstad van Kalmte en Vrede. Bij 1100 jaar lang bleef Kyoto hoofdstad van Japan.
Wel leuk om te weten is dat toen Keizer Meiji in 1868 verhuisde naar Tokyo er nooit een wet is geschreven waarin de hoofdstedelijke titel officieel wordt overgedragen van Kyoto naar Tokyo. Er zijn mensen die dit interpreteren als volgt: Kyoto is nog steeds de hoofdstad van Japan. Sterker nog, Keizer Meiji heeft bij zijn verhuizing Kyoto aangewezen als “backup hoofdstad”. Zodoende staat er ook in Kyoto nog een keizerlijk paleis. Als de keizer daar zou verblijven zou Kyoto tijdelijk weer hoofdstad zijn. Sinds 1868 is de keizer niet in Kyoto geweest.
Nagaoka-kyo, hoofdstad van Japan van 784 tot 794
Voordat Kyoto de hoofdstad werd, was Nagaoka-kyo (長岡京) een korte periode hoofdstad. Dit stadje, zo’n 10 kilometer stroomafwaarts langs de rivier leek een goede kandidaat toen Keizer Kanmu genoeg had van de bemoeienis van de Boeddhisten in Nara. De transportroutes, zowel via land als via water, leken in Nagaoka-kyo uitstekend. In 784 vond de verhuizing plaats.
Waar Keizer Kanmu niet aan gedacht had, was dat Nagaoka-kyo een kilometer stroomafwaarts ligt van een knooppunt van twee rivieren. Tijdens het regenseizoen had de rivier juist in het relatief vlakke Nagaoka-kyo moeite om binnen haar oevers te blijven. Toen de keizer voor de zoveelste keer natte voeten had gekregen pakte hij zijn biezen er trok in 794 stroomopwaarts.
Nara, hoofdstad van Japan van 710 tot 784
Als je iets weet van oude hoofdsteden van Japan, dan weet je dat Nara een van de hoofdsteden was. Wat eigenlijk vreemd is, is dat Nara zo bekend is als hoofdstad. Het was namelijk maar 74 jaar de zetel van de Japanse macht.
In 708 besloot Keizerin Genmei dat er een nieuwe hoofdstad gebouwd moest worden, naar het voorbeeld van de hoofdstad van de Chinese Tang dynastie Chang’an. In 710 was de stad klaar en werd Heijo-kyo (平城京) genoemd, het huidige Nara. De Zijderoute werd doorgetrokken tot de nieuwe hoofdstad. Zo ontdekten de Chinese, Koreaanse en Indiase handelaren Japan. Het ging Heijo-kyo voor de wind.
In korte tijd werd een groot aantal Boeddhistische tempels gebouwd. Veel van deze tempels staan er nog steeds en staan op de UNESCO Werelderfgoedlijst. De cultuur ontwikkelde zich in rap tempo. In de periode dat Nara hoofdstad was werd de basis gelegd voor een aantal aspecten van de hedendaagse cultuur, literatuur en kunst. Dat is ook de reden dat Nara, ondanks haar korte carrière als hoofdstad toch een van de meest bekenden is.
Tussen 740 en 745 werd de hoofdstad trouwens vier keer verplaatst vanwege een uitbraak van de pokken, die een aantal leden van de Keizerlijke Familie velde. Van 740 tot 744 woonde de keizer in Kuni-kyo (tegenwoordig Kizugawa). Daarna bracht hij een korte periode door in Naniwa-kyo (het huidige Osaka) en Shigarakinomiya (nu Shigaraki) om in 745 terug te keren naar Nara.
Japanse hoofdsteden voor 710
Voor dat Keizerin Genmei in 708 besloot om een echte, vaste hoofdstad te bouwen zwerfde de zetel van de macht behoorlijk rond. Eigenlijk iedere keizer bouwde een nieuw paleis als hij of zij aan de macht kwam. Soms in hetzelfde stadje als de voorganger, soms een stadje verderop.
Tussen 457 en 710, voordat Nara de hoofdstad werd, kende Japan 33 keizers met 33 verschillende paleizen. Maar liefst 10 van hen koos voor het stadje Asuka als vestigingsplaats. Verder waren ook de stadjes Sakurai en Kyoryo in de buurt van Nara populair.
Wat wel opvalt is dat op 1 keizer na ze allemaal kozen voor vestiging in of in de buurt van de toenmalige provincie Yamato. Dat is grofweg het gebied tussen het zuiden van het tegenwoordige Osaka en Nara. Een keer heeft een keizer een jaar doorgebracht in de buurt van Fukuoka, op het eiland Kyushu.
Het is hoe dan ook duidelijk dat het grootste gedeelte van de keizerlijke geschiedenis, en dus als logisch gevolg de geschiedenis van de hoofdstad van Japan, zich afspeelde in de regio rond Nara en Kyoto. Tot 1868 dus…
Veelgestelde vragen
Sinds 1868 is Tokyo de hoofdstad van Japan. Voor die tijd was Kyoto officieel de hoofdstad en de woonplaats van de keizer. In 1603, toen de Tokugawa Shogun effectief de macht kreeg over het land, werd Edo (tot 1868 de naam van Tokyo) de de facto hoofdstad.
Tokyo is sinds 1868 de hoofdstad van Japan. Van 794 tot 1868 was Kyoto de hoofdstad. Voor die tijd verhuisde de hoofdstad regelmatig.
In 1868 kwam de Edoperiode ten einde en stelde Japan de hermetisch gesloten grenzen voorzichtig open voor buitenlanders. De keizer verhuisde van Kyoto naar Edo, waarna de naam van die laatste stad veranderd werd in Tokyo.
In de 23 speciale wijken die het centrum van Tokyo vormen wonen 13,6 miljoen mensen (2016). De stedelijke metropool, de agglomeratie rond Tokyo, heeft 39 miljoen inwoners.
Het Japanse teken voor hoofdstad is 京, wat als onderdeel van een woord uitgesproken wordt als KYO. Dit teken zit in Kyoto (京都). Toen de keizer in 1868 verhuisde van Kyoto naar Edo werd de naam aangepast naar Tokyo (東京), wat Oostelijke Hoofdstad betekent.