De komst van een nieuw jaar is voor de Japanners een van de belangrijkste gebeurtenissen. Zoals we dat ook in zekere maten zien in Nederland – denk aan het maken van goede voornemens – is het begin van het jaar voor iedere Japanner een nieuw begin met een schone lei. En iedereen is hoopvol dat het jaar dat voor de deur staat een goed jaar zal worden. Het verwelkomen van een nieuw jaar noemen de Japanners oshogatsu.
Oshogatsu, een nieuw jaar
Of de Japanners bijgelovig zijn is moeilijk te zeggen, maar de tradities rond oshogatsu zouden een buitenstaander zomaar die indruk kunnen geven. Als even na middernacht de felicitaties gedaan zijn en iedereen al minimaal één kopje sake gedronken heeft begint een nachtelijk feestmaal. Deze maaltijd, osechi genoemd, bestaat uit allerlei verschillende gerechten die ieder een eigen betekenis hebben.
Zo staan grote garnalen bijvoorbeeld voor een lang leven en visseneieren voor vruchtbaarheid. Al deze gerechten zijn keurig geordend in traditioneel Japans servies.
Hatsumode
Op 1, 2 of 3 januari gaat vrijwel iedereen die in Japan woont, Japanner of buitenlander, naar een Shinto schrijn om de goden te verzoeken een voorspoedig jaar te brengen. Dit gebruik heet hatsumode en is een integraal onderdeel van oshogatsu. Het Shintoïsme zweeft ergens tussen religie en folklore. Maar heel weinig Japanners zien zichzelf als bedrijvers van de Shinto religie, maar veel van de gebruiken uit het Shintoïsme zijn onderdeel van de cultuur en het dagelijks leven. Het is voor buitenstaanders dus niet vreemd om mee te doen met de Japanse tradities.
Tijdens het bezoek aan de schrijn maakt iedereen de gang naar het altaar. Door gooi je eerst een muntje van bijvoorbeeld 50 of 100 yen in een grote kist, een soort offer. Vervolgens schud je aan een dik touw waaraan een bel bevestigd is, zeg maar om de goden te melden dat je er bent. Daarna buig je een keer, klap je twee keer in je handen en buig je nog een keer. Daarmee is de miyamaeri, de gang naar het altaar, voltooid.
Je kunt nu nog een kans wagen bij de waarzegger in de schrijn. Voor 100 yen kan je op verschillende manieren een willekeurig nummer bekomen. Dat nummer correspondeert met een briefje waarop je geluk, zeg maar je horoscoop, voor het komend jaar geschreven staat.
Als je je kunt vinden in de voorspelling neem je het briefje mee, maar mocht je graag iets meer willen dan kun je het briefje terug geven door het aan een touw of een boom bij de schrijn te knopen. De term waarzegger is dan ook eigenlijk niet helemaal juist, want er worden geen dubieuze dingen voorspelt aan de hand van de lijnen in je hand of zoiets.
Hierna is het (weer) tijd voor eten. Oshogatsu is vooral ook een culinaire gebeurtenis. Langs de paden van iedere schrijn staan kraampjes met allerlei soorten eten, van hotdogs tot noodles. Het is vanzelfsprekend op de dagen van hatsumode enorm druk in iedere schrijn. De gezelligheid die dat met zich mee brengt is de ultieme beleving van Nieuw Jaar op z’n Japans.