Toen ik besloot om naar Japan te gaan, wist ik nog maar weinig van het land. Destijds was ik amper een maand terug van een werkvakantie in de Verenigde Staten en had ik mijn zinnen gezet op nog een dergelijk avontuur. Het was nog maar de eerste week van mijn studie grafisch ontwerp aan de kunstacademie en ik was al present op de buitenlandmarkt. Ik weet nog dat ik een lijst onder ogen kreeg waar alle kunstacademies en universiteiten op stonden waarmee mijn school een uitwisselingscontract had. Waarom weet ik niet, maar Japan sprong duidelijk uit die lijst naar voren als enige en beste optie.

Tweeënhalf jaar later stapte ik dan eindelijk op het vliegtuig naar het Verre Oosten, met inmiddels een veel beter idee van wat me te wachten stond. Ik was begonnen de taal te leren en had via films, boeken en dergelijke een betere indruk van het land en de cultuur gekregen. En daar zat ik dan, alleen in Kyoto. Het duurde niet lang, of ik werd tot over mijn oren verliefd op het land dat van tevoren alleen nog had bestaan uit een collage in mijn hoofd, samengesteld uit Ghibli, Murakami en reisverhalen van derden. Toen ik na een veel te korte periode van vier maanden afscheid nam van Japan, beloofde ik dat ik over twee jaar terug zou zijn.

Het werd vier jaar, maar uiteindelijk keerde ik in april 2013 inderdaad terug, alleen in Kyoto, om daar verder te studeren aan dezelfde universiteit als waar ik in 2009 mijn uitwisseling had gedaan. Ik was één van de gelukkigen die de Monbukagakusho mocht ontvangen: een beurs die wereldwijd door de Japanse overheid wordt uitgegeven om veelbelovende studenten in Japan te laten studeren.

Om te beginnen moest ik verplicht een semester aan taallessen besteden en zodoende leerde ik meteen de lichting ‘Kyoto-en-omgeving’ kennen. Mijn medestudenten vormden een zeer diverse groep — mensen uit allemaal verschillende windstreken, met allemaal verschillende studierichtingen en allemaal verschillende beweegredenen om in Japan te komen studeren. En we hadden allemaal één ding gemeen, we waren alleen in Kyoto.

Onder de expats die ik ken zijn mensen die hier min of meer per toeval beland zijn en mensen die al jaren niets liever wilden dan in Japan wonen. Anderen zijn hier uit noodzaak — omdat hun thuisland gebukt gaat onder slechte economische omstandigheden of, erger zelfs, oorlog. Weer anderen werden verliefd op een Japanner of Japanse en zijn ‘blijven plakken’. Sommigen hebben deels Japans bloed en proberen wortel te schieten in het land van hun voorouders.

Ik vertel dit, omdat in mijn ogen je motivatie en achtergrond alles uitmaken met betrekking tot de manier waarop je Japan ervaart. Kyoto is een grote stad waar veel buitenlanders komen en daardoor enerzijds heel open. Anderzijds is het ook één van de meest traditionele steden in Japan en daarmee juist niet zo toegankelijk.

Ikzelf sta geloof ik in het gebied van overlap tussen die twee. Mijn vakgebied, grafisch ontwerp, is een moderne discipline met veel klassieke invloeden. Toen ik nerveus vroeg aan de afdelingsleider of het oké zou zijn als ik rond de Kerst naar Nederland zou gaan (zowel Kerst als Nieuwjaar zijn gewone werkdagen in Japan) zei die letterlijk dat ik het niet zo hoefde te overdenken en gewoon moest gaan. Aan de andere kant volg ik op het moment een les Japanse kalligrafie, waarbij sensei op strenge doch vriendelijke wijze mijn onhandig geschreven karakters corrigeert.

Alleen in Kyoto

Wonen in Japan is niet altijd makkelijk — maar ook lang niet altijd moeilijk. Met een flinke dosis zelfrelativering, humor en inlevingsvermogen kom je een heel eind. Ik dacht altijd dat integreren in Japan een lange zware klim zou zijn en daarna een comfortabel ritje bergafwaarts, maar in werkelijkheid is het tot dusver meer als een onverhard weggetje dat door een heuvellandschap slingert — vol onverwachte mee- en tegenvallers.

Ik ben begonnen met mijn blog Alleen in Kyoto om dat bochtige weggetje in kaart te brengen en af en toe stil te staan om te genieten van het uitzicht. Door te schrijven kan ik de kleine overwinning vieren dat ik geheel zelfstandig een formulier heb ingevuld, of lachen om een sociale blunder die ik heb begaan door een kleine miscommunicatie. Het zijn deze details die voor mij het meest ‘Japan’ symboliseren, meer dan de geisha, shinto schrijnen en sushi.

Loop je een stukje mee?